How Mountains Rise and Fall ? | పర్వతాలు ఎలా పుడతాయి? ఎలా క్షీణిస్తాయి?

పర్వతాలు శాశ్వతమైనవి కావు. అవి లక్షలాది సంవత్సరాల పాటు జరిగే ఒక నిరంతర ప్రక్రియలో భాగంగా ఏర్పడతాయి మరియు నెమ్మదిగా కరిగిపోతాయి. ఈ ప్రక్రియను రెండు ప్రధాన భాగాలుగా విభజించవచ్చు: నిర్మాణం (ఏర్పడటం) మరియు క్షీణత (అరిగిపోవడం).

పర్వతాల నిర్మాణం (పర్వతాలు ఎలా పుడతాయి?

భూమి లోపల ఉండే అపారమైన శక్తుల వల్ల పర్వతాలు ఏర్పడతాయి. దీనికి ప్రధాన కారణం ప్లేట్ టెక్టోనిక్స్ (Plate Tectonics) సిద్ధాంతం. భూమి పైపొర (Crust) అనేది అనేక పెద్ద, కదిలే పలకలతో (Plates) ఏర్పడి ఉంటుంది. ఈ పలకలు ఒకదానితో ఒకటి ఢీకొన్నప్పుడు, విడిపోయినప్పుడు లేదా ఒకదానికొకటి జారినప్పుడు పర్వతాలు ఏర్పడతాయి

ఇవి మూడు ముఖ్యమైన పద్ధతులలో జరుగుతాయి

1. ఖండాంతర పలకలు ఢీకొనడం (Continental Collision) 🏔️

రెండు ఖండాంతర పలకలు ఒకదానికొకటి ఎదురుగా వచ్చి ఢీకొన్నప్పుడు, అవి రెండూ ఒకే సాంద్రత కలిగి ఉండటం వల్ల ఏ పలకా మరొకదాని కిందకు వెళ్ళదు. బదులుగా, ఆ ఒత్తిడికి భూమి పైపొర పైకి ముడుచుకుపోయి, పెద్ద పెద్ద పర్వత శ్రేణులు ఏర్పడతాయి.

ఉదాహరణ: హిమాలయ పర్వతాలు. సుమారు 50 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం, భారత ఫలకం (Indian Plate) ఆసియా ఫలకాన్ని (Eurasian Plate) ఢీకొట్టడం వల్ల హిమాలయాలు ఏర్పడ్డాయి. ఈ ప్రక్రియ ఇంకా కొనసాగుతోంది, అందుకే హిమాలయాల ఎత్తు ప్రతి సంవత్సరం కొద్దిగా పెరుగుతూనే ఉంటుంది.

2. అగ్నిపర్వతాల ద్వారా (Volcanic Activity) 🌋

భూమి లోపల ఉన్న వేడి శిలాద్రవం (మాగ్మా) భూమి పైపొరలోని పగుళ్ల ద్వారా బయటకు వచ్చి చల్లబడినప్పుడు అగ్నిపర్వతాలు ఏర్పడతాయి. ఈ లావా పొరలు పొరలుగా పేరుకుపోయి, కాలక్రమేణా శంకువు ఆకారంలో ఉన్న పర్వతాలను నిర్మిస్తుంది.

ఉదాహరణ: జపాన్‌లోని మౌంట్ ఫ్యూజీ, ఇటలీలోని మౌంట్ వెసూవియస్ వంటివి అగ్నిపర్వతాల ద్వారా ఏర్పడిన పర్వతాలు.

3. ఫాల్ట్-బ్లాక్ పర్వతాలు (Fault-Block Mountains)

కొన్నిసార్లు భూమి పైపొరలో పెద్ద పగుళ్లు (Faults) ఏర్పడతాయి. ఈ పగుళ్ల వద్ద భూమిలోని కొన్ని భాగాలు పైకి నెట్టబడతాయి లేదా కొన్ని భాగాలు కిందికి కుంగిపోతాయి. ఇలా పైకి నెట్టబడిన భూభాగాలే బ్లాక్ పర్వతాలుగా ఏర్పడతాయి.

ఉదాహరణ: అమెరికాలోని సియెర్రా నెవాడా పర్వత శ్రేణి.

పర్వతాల క్షీణత (పర్వతాలు ఎలా పడిపోతాయి?

పర్వతాలు ఏర్పడటం ప్రారంభమైన క్షణం నుండే, ప్రకృతి శక్తులు వాటిని నెమ్మదిగా అరిగేలా చేయడం మొదలుపెడతాయి. ఈ ప్రక్రియను క్రమక్షయం (Erosion) అంటారు. ఇది చాలా నెమ్మదిగా జరిగే ప్రక్రియ.

క్రమక్షయానికి కారణమయ్యే ప్రధాన శక్తులు

1. నీరు (Water) 💧

నీరు పర్వతాలను అరిగించడంలో అతిపెద్ద పాత్ర పోషిస్తుంది.

నదులు: పర్వతాలపై పుట్టే నదులు ప్రవహిస్తున్నప్పుడు తమతో పాటు రాళ్లను, మట్టిని కొట్టుకుపోతాయి. లక్షలాది సంవత్సరాలుగా ఈ ప్రవాహం లోతైన లోయలను, వాగులను సృష్టిస్తూ పర్వతాలను నెమ్మదిగా కోసేస్తుంది.

వర్షం: వర్షపు నీరు రాళ్లలోని రసాయనాలతో చర్య జరిపి వాటిని బలహీనపరుస్తుంది.

2. గాలి (Wind) 💨

గాలి తనతో పాటు ఇసుక రేణువులను తీసుకువెళ్లి పర్వతాల రాళ్లను గీరుతుంది. ఇది ఒక విధమైన సహజమైన "శాండ్‌పేపర్" లా పనిచేసి, కాలక్రమేణా రాళ్లను నునుపుగా చేసి, వాటి ఆకారాన్ని మారుస్తుంది. ఎడారి ప్రాంతాల్లో ఇది చాలా ప్రభావవంతంగా ఉంటుంది.

3. మంచు (Ice) ❄️

గడ్డకట్టడం: రాళ్ల పగుళ్లలోకి నీరు చేరి, చలికి గడ్డకట్టినప్పుడు దాని పరిమాణం పెరుగుతుంది. ఈ ఒత్తిడి వల్ల పగుళ్లు పెద్దవై, చివరికి రాళ్లు ముక్కలవుతాయి.

హిమానీనదాలు (Glaciers): పర్వతాలపై ఉండే భారీ మంచు నదులు నెమ్మదిగా కదులుతూ, వాటి కింద ఉన్న రాళ్లను గీరుతూ, చూర్ణం చేస్తూ ముందుకు సాగుతాయి. ఇవి "U" ఆకారంలో ఉండే పెద్ద లోయలను సృష్టిస్తాయి.

4. గురుత్వాకర్షణ (Gravity)

పైన పేర్కొన్న శక్తుల వల్ల బలహీనపడిన రాళ్లు, మట్టి గురుత్వాకర్షణ శక్తి కారణంగా పర్వతాల నుండి కిందికి జారిపోతాయి. దీనినే కొండచరియలు విరిగిపడటం (Landslides) అంటారు. ఇది పర్వత క్షీణతలో వేగవంతమైన ప్రక్రియ.

సంక్షిప్తంగా చెప్పాలంటే, భూమి లోపలి శక్తులు పర్వతాలను నిర్మిస్తే, భూమి ఉపరితలంపై ఉండే గాలి, నీరు, మంచు వంటి శక్తులు వాటిని నెమ్మదిగా క్షీణింపజేస్తాయి. ఇది ఒక అంతులేని చక్రం, మన గ్రహం యొక్క రూపాన్ని నిరంతరం మారుస్తూ ఉంటుంది.