What is an Asteroid | గ్రహ శకలం అంటే ఏమిటి?

 

గ్రహశకలం (Asteroid) అంటే సౌర వ్యవస్థలో సూర్యుని చుట్టూ తిరిగే ఒక చిన్నపాటి ఖగోళ వస్తువు. ఇవి గ్రహాల కన్నా చాలా చిన్నవి, కానీ ఉల్కల కన్నా పెద్దవి. వీటిని "చిన్న గ్రహాలు" (minor planets) అని కూడా అంటారు. గ్రహశకలాలు ప్రధానంగా రాతితో, లోహంతో లేదా రెండింటి కలయికతో ఏర్పడతాయి. వీటి పరిమాణాలు కొన్ని మీటర్ల నుంచి వందల కిలోమీటర్ల వరకు ఉండవచ్చు.

గ్రహశకలాలు ఎక్కడ ఉంటాయి?

మన సౌర వ్యవస్థలో అత్యధిక గ్రహశకలాలు అంగారకుడు (Mars) మరియు బృహస్పతి (Jupiter) గ్రహాల మధ్య ఉండే Asteroid Belt)లో ఉన్నాయి. ఈ Asteroid Beltలో లక్షల కొద్దీ గ్రహశకలాలు సూర్యుని చుట్టూ ఒక క్రమబద్ధమైన కక్ష్యలో తిరుగుతూ ఉంటాయి. ఈ ప్రధాన Asteroid Belt కాకుండా, కొన్ని గ్రహశకలాలు ఇతర ప్రాంతాల్లో కూడా ఉన్నాయి.

అవి క్రమం తప్పి ప్రయాణించినప్పుడు చంద్రుని కానీ భూమిని కానీ ఢీకొట్టే ప్రమాదం ఉంటుంది. గతి తప్పిన గ్రహ శకలం లేదా ఆస్టరాయిడ్ సైజును బట్టి భూమికి ఏర్పడే ప్రమాదం ఆధారపడి ఉంటుంది. ట్రోజన్ గ్రహశకలాలు అనే మరో రకం గ్రహ శకలాలు బృహస్పతి, నెప్ట్యూన్ వంటి పెద్ద గ్రహాల కక్ష్యలలో వాటికి ముందు, వెనుక భాగాలలో ఉంటాయి. గురుత్వాకర్షణ శక్తి కారణంగా ఇవి ఆ గ్రహంతో పాటే ప్రయాణిస్తాయి.

భూమికి సమీపంలో ఉన్న గ్రహశకలాలు (Near-Earth Asteroids - NEAs): ఇవి భూమి కక్ష్యకు దగ్గరగా ప్రయాణించే గ్రహశకలాలు. వీటిలో కొన్ని భూమికి ప్రమాదకరంగా మారే అవకాశం ఉంది, అందుకే శాస్త్రజ్ఞులు వీటిని నిరంతరం గమనిస్తుంటారు.

గ్రహశకలాల నిర్మాణం, వర్గీకరణ

గ్రహశకలాలు రసాయన నిర్మాణాలు. వాటి రసాయన నిర్మాణాన్ని బట్టి ప్రధానంగా మూడు రకాలుగా వర్గీకరిస్తారు:

C-type: ఇవి కార్బన్‌తో కూడి ఉంటాయి. ఇవి సాధారణంగా నలుపు రంగులో ఉంటాయి, సౌర వ్యవస్థలో దాదాపు 75% గ్రహశకలాలు ఈ రకానికి చెందినవే.

S-type: ఇవి సిలికేట్, లోహాలతో (నికెల్, ఇనుము) కూడి ఉంటాయి. ఇవి Asteroid Belt లోపలి భాగంలో ఎక్కువగా కనిపిస్తాయి.

M-type: ఇవి పూర్తిగా లోహపు పదార్ధాలతో (ఇనుము, నికెల్) ఏర్పడతాయి. ఇవి చాలా అరుదుగా ఉంటాయి.

గ్రహశకలాల ప్రాముఖ్యత

గ్రహశకలాలు మన సౌర వ్యవస్థ ఏర్పడిన తొలి దశలకు సంబంధించిన విలువైన సమాచారాన్ని అందిస్తాయి. ఇవి దాదాపు 4.6 బిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం గ్రహాలు ఏర్పడుతున్నప్పుడు మిగిలిపోయిన శిథిలాలు. వీటిని అధ్యయనం చేయడం ద్వారా మన సౌర వ్యవస్థ ఎలా పరిణామం చెందిందో అర్థం చేసుకోవచ్చు. అంతేకాకుండా, వాటిపై ఉండే విలువైన ఖనిజాలు, లోహాలు భవిష్యత్తులో మానవులకు ఉపయోగపడతాయని కూడాశాస్త్రవేత్తలు పరిశోధనలు చేస్తున్నారు.

ఉల్కలకు, గ్రహశకలాలకు తేడా ఏమిటి?

ఉల్క (Meteoroid): గ్రహశకలం నుంచి విడిపోయిన ఒక చిన్న ముక్క.  ఉల్క భూ వాతావరణంలోకి ప్రవేశించి, గాలితో రాపిడి వల్ల మండిపోయినప్పుడు ఏర్పడే ప్రకాశవంతమైన గీత. దీనినే మనం "తోకచుక్క" లేదా "రాలిపోయే నక్షత్రం" అని పిలుస్తాం.

ఉల్కాపాతం (Meteorite): పూర్తిగా మండిపోకుండా భూమిపై పడిన ఉల్క శకలం.

2025లో భూమికి దగ్గరగా వచ్చే ఆస్టరాయిడ్లు

1. గ్రహశకలం (Asteroid) 2025 D2:

పరిమాణం: ఈ ఆస్టరాయిడ్ సుమారు 30 నుంచి 65 మీటర్ల మధ్య పరిమాణంలో ఉంటుంది. 2025 ఫిబ్రవరిలో ఇది భూమికి చాలా దగ్గరగా, దాదాపు 355,000 కి.మీ దూరంలో ప్రయాణిస్తుంది. ఈ దూరం భూమి-చంద్రుడు మధ్య ఉన్న సగటు దూరం కంటే కొంచెం తక్కువ. నాసా (NASA) మరియు ఇతర అంతరిక్ష సంస్థలు ఈ ఆస్టరాయిడ్‌ను నిరంతరం గమనిస్తున్నాయి. దీని వల్ల భూమికి ఎటువంటి ప్రమాదం లేదు.

2. గ్రహశకలం (Asteroid) 2025 D3: 

ఈ ఆస్టరాయిడ్ సుమారు 45 నుంచి 100 మీటర్ల మధ్య పరిమాణంలో ఉంటుంది. దీని వల్ల కూడా భూమికి ఎటువంటి ప్రమాదం లేదు. ఇది భూమి నుంచి చాలా దూరంలో ప్రయాణిస్తుంది. 2025 మార్చిలో ఇది భూమికి దగ్గరగా, సుమారు 5.8 మిలియన్ కి.మీ దూరంలో ప్రయాణించింది. 

3. గ్రహశకలం (Asteroid) 2025 R2: 

ఈ ఆస్టరాయిడ్ సుమారు 20 నుంచి 40 మీటర్ల మధ్య పరిమాణంలో ఉంటుంది. దీని వల్ల కూడా భూమికి ఎటువంటి ప్రమాదం లేదు. 2025 సెప్టెంబర్‌లో ఇది భూమికి దగ్గరగా, సుమారు 1.2 మిలియన్ కి.మీ దూరంలో ప్రయాణించింది.

2023 నుండి శాస్త్రవేత్తలు గమనిస్తున్న పలు ఆస్టరాయిడ్లు 2032 నాటికి భూమికి అతి దగ్గరగా వస్తాయని అంచనా వేస్తున్నారు. వారు వాటిని నిరంతరం గమనిస్తూనే ఉన్నారు. 

భవిష్యత్తులో గమనించాల్సిన ఆస్టరాయిడ్లు

నాసా వంటి అంతరిక్ష పరిశోధనా సంస్థలు భూమికి దగ్గరగా ఉన్న ఆస్టరాయిడ్లను "Near-Earth Objects (NEOs)" అని పిలుస్తాయి. ఇవి భవిష్యత్తులో భూమికి దగ్గరగా వచ్చే అవకాశం ఉన్న ఖగోళ వస్తువులు. వీటిలో కొన్నింటిని నిరంతరం పర్యవేక్షిస్తారు.

Apophis (అపోఫిస్): ఇది సుమారు 370 మీటర్ల పరిమాణంలో ఉండే ఆస్టరాయిడ్. ఇది 2029లో భూమికి చాలా దగ్గరగా (31,000 కి.మీ) వస్తుంది. ఈ దూరం కొన్ని భూస్థిర ఉపగ్రహాల కక్ష్య కన్నా తక్కువ. కానీ భూమిని ఢీకొనే అవకాశం లేదు.

ఈ ఆస్టరాయిడ్ల మార్గాన్ని నిరంతరం గమనించడానికి ప్రపంచవ్యాప్తంగా అనేక టెలిస్కోపులు, పరిశోధనా కేంద్రాలు పనిచేస్తున్నాయి. దీనివల్ల భవిష్యత్తులో ఎప్పుడైనా ప్రమాదం ఉంటే, దానిని ఎదుర్కోవడానికి తగిన చర్యలు చేపట్టేందుకు శాస్త్రవేత్తలు నిరంతరం పరిశోధిస్తూనే ఉన్నారు.